Sprawa, która budzi wiele zainteresowania wśród światowej opinii publicznej, to ludobójstwo Ormian. Zbigniew T. Szmurło w swojej publikacji zajmuje się ormiańskimi chaczkarami czyli kamiennymi płytami krzyżowymi, upamiętniającymi martyrologię Ormian, a także aktami ludobójstwa, dokonywanymi przez wieki na Ormianach przez gnębiących ich Turków, a głównie w latach 1915-1917, czemu zresztą Turcy kategorycznie zaprzeczają. Przypomina, jak to kemaliści, uznawani za twórców nowoczesnej Turcji, starali się nie dopuścić do powstania niepodległej Armenii i amnestionowali wszystkich winnych zbrodni na Ormianach. Jakże to kojarzy się z dzisiejszą sprawą Kurdów!? Chaczkary, ustawiane w Polsce, to formalnie temat tego eseju, ale jego treść znacznie wykracza poza tytuł.

Europa dzisiaj widzi Turcję głównie poprzez sprawę uchodźców z Syrii. Jarosław Piątek przedstawia Turcję jako tradycyjny kraj tranzytowy dla nielegalnych uchodźców, a także zajmuje się szerzej problemem uchodźców w aspekcie historyczno-prawnym, nie uciekając przed przedstawieniem niekorzystnych skutków międzynarodowej, nielegalnej migracji. Podobnym problemem zajmuje się Ahmet Burak, który zwraca uwagę na to, że problem uchodźców syryjskich do Turcji występuje już od lat, przedstawiając trudności adaptacyjne uchodźców syryjskich w Turcji i ich negatywny wpływ na sytuację społeczną w Turcji. Pisze też sporo o Kurdach.

A jak jest z integracją Turcji z Unią Europejską? Tym problemem zajmuje się Ewa Kołodziejska, wskazując na fobie tureckie wśród niektórych członków UE, na brak zainteresowania przyjęciem Turcji do UE, a tym samym na trudności z wejściem Turcji do Unii. Wśród tych problemów niemałe znaczenie ma sprawa Cypru. Powstaje kluczowe pytanie: czy sama Turcja jest dzisiaj zainteresowana wejściem do UE.

A jakie Turcja ma perspektywy na przyszłość? Tym problemem zajmuje się Natalia Gburzyńska konkludując, że postawienie takiej prognozy jest trudne. Chociaż autorka nie wyklucza, że Turcja nigdy nie stanie się członkiem Unii Europejskiej, natomiast kraj ten jest zainteresowany utrzymywaniem dobrych stosunków z Rosją Putina. Autorka rysuje przeszkody na drodze Turcji do Unii: autorytarny system, naruszanie praw człowieka, problem Cypru Północnego. Zwraca też uwagę na fakt, że od pewnego czasu gospodarka turecka znajduje się w stanie uśpienia.

Anna Warakomska koncentruje się na ksenofobii i izolacji religijnej w rodzinach tureckich imigrantów na Zachodzie, zwłaszcza w Niemczech. Jadwiga Wojciechowska pisze o tzw. inżynierii wyborczej, w tym o majstrowaniu nad okręgami wyborczymi rządzących Turcją elit po to, by rządziły wiecznie. Alicja Stanćo-Wawrzyńska zajmuje się systemem obronnym Turcji, a Anna Quirin pisze o wizerunku Turcji w Europie, przeważnie zresztą negatywnym, co nie pomaga Turcji w jej działaniach na arenie międzynarodowej.

Interesująca książka o ważnym, liczącym się kraju.

Jacek Potocki

Ahmet Burak, Natalia Gburzyńska (red.naukowa) „Turcja w XXI wieku. 21. Yüzyilda Türkiye”. „Wydawnictwo Adam Marszałek”, Toruń 2016