Dlatego też zastosowane podejście interdyscyplinarne wydaje się bardzo adekwatne w przedmiotowej problematyce. Przedstawiono skalę tego kryzysu w poszczególnych regionach i opisano metody koordynacji działań na forach międzynarodowych. W sposób szczególny autorzy odnieśli się do sytuacji i działań Unii Europejskiej i Światowej Organizacji Handlu.

Interesującym zabiegiem z punktu widzenia czytelnika są konkretne pytania postawione badaczom i ich odpowiedzi: Jakie zmiany zostały wprowadzone w polityce gospodarczej w różnych krajach oraz które z nich okazały się skuteczne? Jaka jest specyfika obecnego kryzysu gospodarczego i jakie wnioski można wyciągnąć z jego przyczyn? Wszystkie te pytania są niezwykle istotne w kontekście sporu teoretycznego ekonomistów – zwolenników rozwiązań liberalizmu i monetaryzmu M. Friedmana ze zwolennikami interwencjonizmu, którzy wracają do rozwiązań proponowanych przez J.M. Keynesa. Obecnie bowiem te dwa główne nurty ekonomii proponują różne metody walki z kryzysem i jego konsekwencjami.

Struktura publikacji odzwierciedla interdyscyplinarne i wielowątkowe podejście do tak złożonego tematu, jakim jest kryzys gospodarczy 2008+. Pierwsza część ma charakter historyczny i dotyczy wcześniejszych doświadczeń kryzysowych (Wojciech Morawski) oraz przedstawia analizę porównawczą kryzysów gospodarczych w Wielkiej Brytanii (Piotr Jachowicz). Dowiadujemy się między innymi, jak kształtują się kryzysy gospodarcze, które uznaje się za zjawisko odwieczne i nieuchronne; poznajemy współczesną specyfikę kryzysu instytucji finansowych i liberalizmu. Natomiast na przykładzie Wielkiej Brytanii możemy prześledzić pewne podobieństwa i różnice kryzysu lat 30. XX wieku i obecnego. Wielu badaczy twierdzi, że główny pożytek ze znajomości historii polega na możliwości przewidywania przyszłości, ale Morawski nie podziela tego poglądu, podając w wątpliwość budowanie praw absolutnych i prognoz na podstawie doświadczeń z przeszłości (zwłaszcza jeśli chodzi o prognozy średnioterminowe).

Część druga publikacji poświęcona jest najważniejszym graczom na arenie gospodarki globalnej – Stanom Zjednoczonym i Unii Europejskiej. Jolanta Zombirt dokonuje oceny działania instytucji Unii Europejskiej w czasie kryzysu, rozdzielając okres 2008-2012 na trzy etapy kryzysu: finansowy, gospodarki realnej oraz zadłużenia. Z kolei Katarzyna Żukrowska charakteryzuje politykę USA i UGiW wobec kryzysu gospodarczego i wskazuje efektywne i nieefektywne instrumenty. Oprócz różnic w przebiegu, skali i skutkach zapaści gospodarczej w UE i USA, autorka pokazuje na konkretnych przykładach podobieństwa występujące w podejściu obu podmiotów do przezwyciężania negatywnych zjawisk ekonomicznych po 2008 roku. Opisane są rozmaite działania występujące w USA i UE po wybuchu kryzysu: wprowadzenie skokowych cięć stóp procentowych, stabilizacja systemu bankowego czy dokapitalizowanie banków. Jak podkreśla autorka, wiele rozwiązań pokryzysowych na obu kontynentach miało charakter interwencyjny w celu stymulowania gospodarki, zabezpieczenia sfery bankowości oraz pobudzenia działalności biznesowej.

Kolejny rozdział traktuje o przejawach kryzysu gospodarczego w handlu światowym. Małgorzata Grącik-Zajaczkowski analizuje rozwiązania i propozycje prezentowane na forach WTO i G-20, dynamikę zmian w handlu światowym oraz środki protekcjonistyczne stosowane od momentu wybuchu kryzysu gospodarczego. Natomiast Joanna Kwiecień bada najnowsze tendencje w międzynarodowym transferze usług i dóbr własności intelektualnej.

Niewątpliwie ważnym aspektem obecnego kryzysu gospodarczego są zagadnienia natury prawnej i proceduralnej w zakresie metod stosowanych do stymulowania gospodarki. Artur Nowak-Far odnosi się do tych zagadnień w sposób wyczerpujący zarówno od strony teoretycznej, jak i praktycznej. Reakcja UE na obecny kryzys jest dobrym przykładem stosowania prawa jako narzędzia wpływu na gospodarkę. Poza polityczno-prawnym wymiarem kryzysu gospodarczego 2008+ publikacja odwołuje się do innej ważnej sfery – sfery socjalnej. Piotr Błędowski analizuje zmiany w ostatnich latach w przedmiotowym zakresie, jednocześnie nawiązując do innych ważnych czynników, zwłaszcza demograficznych.

Publikacja zawiera osobną część poświęconą poszczególnym regionom i ich reakcjom na kryzys gospodarczy: Ameryce Północnej (Roman Gurbiel), Ameryce Łacińskiej (Ewa Nowacka), Bliskiemu Wschodowi i Afryce (Katarzyna Górak-Sosnowska), Regionowi Azji i Pacyfiku (Kazimierz Starzyk), a także WNP (Krzysztof Falkowski) i Grecji (Anna Visvizi). Na podstawie tego rozdziału można dokładnie prześledzić przebieg, charakter i skutki kryzysu w wybranych regionach świata.

Interesującą część książki stanowią też zagadnienia dotyczące wpływu kryzysu 2008+ na media i politykę lobbingu. Małgorzata Molęda-Zdziech prezentuje, z jednej strony, sytuację mediów w czasie kryzysu oraz, z drugiej strony, sposób, w jaki media przedstawiały ów kryzys. Jej artykuł zawiera aktualne strategie rozwoju mediów oraz prognozy rozwoju sektora mediów na najbliższe lata. Z kolei Urszula Kurczewska opisuje działania i sytuację europejskich organizacji biznesu, które pomimo trwającego spowolnienia gospodarczego, ciągle odgrywają niebagatelną rolę w zacieśnianiu współpracy ekonomicznej.

Ostatni rozdział odnosi się do międzynarodowej koordynacji polityki gospodarczej, metod stymulowania gospodarki w kryzysie 2008+ i ocenie ich skuteczności. Katarzyna Żukrowska skupia się na poszerzeniu grona państw decydujących o kierunkach światowej polityki gospodarczej (G-20). Aleksandra Kisielewska dokonuje przeglądu metod stymulacji i nadzoru na przykładzie Unii Europejskiej, a Joanna Stryjek charakteryzuje przeciwdziałanie kryzysowi zadłużenia sektora finansów publicznych w strefie euro. Wreszcie, Anna Zorska analizuje dostosowania korporacji transnarodowych do niekorzystnych warunków makroekonomicznych na świecie, a także zmiany w rywalizacji na rynkach wyrobów, usługi czynników wytwórczych w skali globalnej.

SZYMON CHOJNOWSKI

„Kryzys gospodarczy 2008+. Test dla stosowanej polityki. Metody przeciwdziałania i ich skuteczność”, redakcja naukowa Katarzyna Żukrowska, Oficyna Wydawnicza SGH w Warszawie, Warszawa 2013