Established 1999

KOBIETY DECYDENTA

11 maj 2020

Powieść, zgodna ze schematem

Autorka, zgodnie z powszechną praktyką zachodnich pisarzy, którzy uwielbiają wręcz pisać o „polskich obozach koncentracyjnych” już na samym początku powieści zaznacza, że „obóz koncentracyjny Birkenau” to „Polska”, a nie „okupowane ziemie polskie”.

Dalej pisze, że „wycofująca się armia niemiecka została uznana za wroga Związku Radzieckiego”, co można wyjaśnić sobie, że ni stąd ni zowąd, to się stało, tak bez przyczyny; przecież Niemcy tak dobrze postępowali z obywatelami ZSRR… To określenie, użyte przez pisarkę, ma posłużyć nadaniu rozmachu dalszej akcji powieści: zesłaniu Cilki do radzieckiego gułagu w Workucie.

Bohaterka powieści to słowacka żydówka Cecylia (Cilka) Klein, która była w obozie koncentracyjnym „niewolnicą seksualną”, wykorzystywaną przez SS-manów. Oficerowie zbrojnego ramienia partii bolszewickiej, czyli NKWD uznali Cilkę za kolaborantkę SS-manów, czyli za wroga ZSRR, a to że znała ona kilka języków obcych, natychmiast uplasowało ją na liście szpiegów.

Najpierw zamknięto ją bez sądu w krakowskim więzieniu Montelupich, co pokazuje pozycję NKWD w formalnie suwerennej Polsce, a następnie przewieziono ją do Workuty. W drodze do gułagu Cilka zaprzyjaźnię się z 16-letnią Polką z Krakowa, Józią Kotecką. Droga do radzieckiego gułagu w Workucie, bardzo dokładnie opisana w powieści, to relacja z procesu upodlenia „wrogów ludu”, wreszcie sam gułag, niewiele różniący się od niemieckich obozów koncentracyjnych. Podli strażnicy, wredne strażniczki, egoistyczni współwięźniowie. Ale w istocie rzeczy, gułagiem nie rządzą strażnicy tylko urkowie, czyli kryminaliści-recydywiści. Więźniarki stają się ich „kochanicami”.

Powieść, obejmująca 1945 rok i następne lata, jest uzupełniana wspomnieniami z Auschwitz, z Birkenau (pojawia się postać z powieści „Tatuażysta z Auschwitz”) oraz z rodzinnego Bardejova. Cilka, jak może, tak pomaga współwięźniarkom; wydaje się, że wśród nich nie ma antysemitek. Autorka nadaje tę cechę, zgodnie z przyzwyczajeniem, dwóm Polkom z AK; jedna z nich nawet szantażuje Cilkę ujawnieniem jej obozowej przeszłości.

Interesujące są wątki pracy Cilki w służbie medycznej gułagu: w tamtejszej porodówce, w gabinecie zabiegowym. Cilka nawet zyskuje wdzięczność komendanta łagru i jego żony za uratowanie ich córeczki. Dzięki nim Józia wychodzi na wolność z maleńką córeczką, owocem wizyty urki. Potem uwolniona zostaje Cilka, choć autorka chyba nie za bardzo znała historię ZSRR i zapomniała, że to nie N.S. Chruszczow „wypuścił” ludzi z łagrów, tylko Ł.P. Beria i wypuścił najpierw osadzonych w łagrach cudzoziemców, czyli zaraz po śmierci Stalina, o czym w książce jest bardzo niewiele. Wolna Cilka bierze ślub z uratowanym przez siebie więźniem, Aleksandrem.

Książka jest doskonałym odrobieniem pracy domowej: altruistyczna i dobra żydówka Cilka, w radzieckim obozie pracy (gułagu) natyka się na polskie bojowniczki AK o skłonnościach żydożerczych, co jest zgodne ze schematem, przyjętym na Zachodzie.

Jacek Potocki

Heather Morris. „Podróż Cilki”. Tłum. Kaja Gucio. Wydawnictwo „Marginesy”, Warszawa 2020

W wydaniu nr 222, maj 2020, ISSN 2300-6692 również

  1. HISTORIA DECYDENTA

    Arystokracja popierała Hitlera
  2. HISTORIA DECYDENTA

    Polska za Gomułki
  3. KSIĘGARNIA DECYDENTA

    Wyłącznie interesujące tytuły
  4. FILOZOFIA I DYPLOMACJA

    Amerykanie w Niemczech i w Japonii
  5. HISTORIA DECYDENTA

    Niemcy wobec Polski
  6. GEOPOLITYKA DECYDENTA

    Przebudzanie u Kimów
  7. HISTORIA DECYDENTA

    Żołnierz wyklęty
  8. POLITYKA DECYDENTA

    Demokracja w Polsce
  9. DECYDENT POLIGLOTA

    Gramatyka bez tajemnic
  10. 30 LAT MILKPOL S.A.

    Czarnocin - kraina mlekiem płynąca
  11. KOBIETY DECYDENTA

    Powieść, zgodna ze schematem
  12. WIATR OD MORZA

    Wybór czy dobór?
  13. DZIECKO DECYDENTA

    Zdrowe jak rydz
  14. CO SIĘ W GŁOWIE MIEŚCI

    Rozbrat honoru z polityką
  15. SMAKI DECYDENTA

    Jemy dobrze, po polsku