Established 1999

HISTORIA DECYDENTA

18 maj 2020

Żołnierz wyklęty

Jest to książka o żołnierzu wyklętym, majorze Zygmuncie Szendzielarzu, ps. „Łupaszka”.

Zostało w niej opisane jego życie od urodzenia, poprzez przedwojenną służbę wojskową w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu, po której został promowany na stopień podporucznika.

Autorka przypomina o zainteresowaniach Szendzielarza, o jego wybitnych osiągnięciach sportowych w jeździectwie. Młody porucznik walczył w kampanii wrześniowej. Autorka podkreśla, że był on znakomitym dowódcą, przy okazji wspomina pełne wrogości ze strony Litwinów, ówczesne stosunki polsko-litewskie. Prześladowania Polaków i radzieckie grabieże nasiliły się zwłaszcza po zajęciu Litwy przez ZSRR, w wyniku traktatu Ribbentrop-Mołotow.

Autorka pisze też o ścisłej współpracy Litwinów z Niemcami i o zbrodni w Ponarach, nazwanych wileńską golgotą. Szendzielarz był od 1940 r. żołnierzem Związku Walki Zbrojnej, walczył z antyakowskimi oddziałami partyzantów radzieckich, a od stycznia 1944 roku dowodził 5 Brygadą Wileńską, która walczyła z litewską policją i oraz z radziecką partyzantką. Bronił polskich wsi przed grabieżą i uczył swoich dowódców samodzielnego podejmowania decyzji.

Wprawdzie nie przyjął żadnych warunków niemieckich, ale sam fakt, że prowadził rozmowy z Niemcami wystarczył, by go oskarżono o współpracę z nimi.

Uczestniczył też w operacji „Ostra Brama”, celem której było zdobycie Wilna przez AK przed Armią Czerwoną i wówczas doszło do zdarzeń, które są wykorzystywane do podważenia żołnierskiej postawy Szendzielarza: w wyniku akcji odwetowej na policji litewskiej za napaść na jeden z litewskich majątków, podległy Szendzielarzowi oddział zabił 27 Litwinów, w tym kobiety i dzieci. Śledztwo pokazało, że dowódcy, podlegli „Łupaszce”, przekroczyli rozkazy Szendzielorza i sami wydali rozkaz zabicia owych kobiet i dzieci, ale niedobra opinia o „Łupaszce” poszła w lud, co potem zostało wykorzystane przeciwko niemu.

Autorka podała wiele faktów, świadczących o niewinności Szendzielarza. Pisze też o formalnym końcu 5 Brygady Wileńskiej i o jej walkach na Podlasiu, już w Polsce. Chodzi o skuteczne walki z oddziałami radzieckimi, z polskimi oddziałami KBW, milicjantami i SB. Przy okazji czytelnik dowiaduje się o działalności Zdzisława Badochy, ps. Żelazny”. 23 czerwca 1948 roku „major „Łupaszka” został aresztowany w Osielcu, koło Makowa Podhalańskiego i po śledztwie na Rakowieckiej, skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 8 lutego 1951 roku.

Zbigniew Szendzielarz to zasłużona postać, choć raczej kontrowersyjna w naszym społeczeństwie, o czym może świadczyć zawirowanie, dotyczące nazwania jednej z białostockich ulic, jego imieniem. Dobrze się stało, że autorka dołączyła do książki w formie aneksu, korespondencję w sprawie „białostockiej”. Nieco może razić przyjęty przez niego pseudonim „Łupaszka”, na cześć kresowego partyzanta z okresu wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku i z września 1939 roku, ppłk Jerzego Dąmbrowskiego, który „łupił” bolszewików. „Łupić” w języku polskim znaczy „zabierać”, „pozbawiać własności”, co nie kojarzy się zbyt pozytywnie.

Na szczególną uwagę w książce zasługują zdjęcia, oferowane przez Instytut Pamięci Narodowej.

                                                                                              Jacek Potocki

Joanna Wieliczka-Szarkowa. „Major ^Łupaszka^”, Wydawnictwo „AA”, Kraków 2020

W wydaniu nr 222, maj 2020, ISSN 2300-6692 również

  1. HISTORIA DECYDENTA

    Arystokracja popierała Hitlera
  2. HISTORIA DECYDENTA

    Polska za Gomułki
  3. KSIĘGARNIA DECYDENTA

    Wyłącznie interesujące tytuły
  4. FILOZOFIA I DYPLOMACJA

    Amerykanie w Niemczech i w Japonii
  5. HISTORIA DECYDENTA

    Niemcy wobec Polski
  6. GEOPOLITYKA DECYDENTA

    Przebudzanie u Kimów
  7. HISTORIA DECYDENTA

    Żołnierz wyklęty
  8. POLITYKA DECYDENTA

    Demokracja w Polsce
  9. DECYDENT POLIGLOTA

    Gramatyka bez tajemnic
  10. 30 LAT MILKPOL S.A.

    Czarnocin - kraina mlekiem płynąca
  11. KOBIETY DECYDENTA

    Powieść, zgodna ze schematem
  12. WIATR OD MORZA

    Wybór czy dobór?
  13. DZIECKO DECYDENTA

    Zdrowe jak rydz
  14. CO SIĘ W GŁOWIE MIEŚCI

    Rozbrat honoru z polityką
  15. SMAKI DECYDENTA

    Jemy dobrze, po polsku