Established 1999

GEOPOLITYKA DECYDENTA

11 listopad 2020

Historia inna niż wszystkie

Książka krytycznie odnosi się do przedstawiania historii świata, które dotąd koncentrowało się na Europie Zachodniej i USA, pomijając rolę reszty świata.

Ta książka przypomina wielbicielom dotychczasowej historiografii rolę pozaeuropejskich krain, tych na Wschodzie. Zaczyna się ona od Persji, która szybko zdominowała sąsiadów. Sami Persowie stworzyli dobrą administrację, zarządzającą skutecznie ogromnym imperium, zbudowali sieć dróg, stworzyli sprawną wspólnotę handlową.

Autor opisuje walki Aleksandra Macedońskiego z perskim królem Dariuszem III, pisze o sukcesach imperialnych samego Aleksandra, o jego nagłej i dość tajemniczej śmierci, o zasięgu terytorialnym jego rozległego imperium, o ekspansji języka greckiego.

W pierwszym rozdziale sporo jest też o Chinach, o handlu chińskim jedwabiem, o starożytnym Rzymie i jego apetytach terytorialnych, zwłaszcza w odniesieniu do Egiptu. Azja w tym czasie uchodziła za bardzo dobry obszar wygodnego i luksusowego życia; starożytni Rzymianie bardzo interesowali się Indiami, Azją Południowowschodnią, nawet Jawą, czyli wyspą indonezyjską; ale najbardziej interesowali się Persją, która „kwitła”, kiedy Rzym zaczął „się chwiać”.

Po ogólnym rozdziale pierwszym następują dalsze, poświęcone „Szlakom”. „Szlak religii” wyjaśniał zjawisko przepływu idei, czyli wierzeń. Autor omawia pozycję buddyzmu, głównie w Indiach, choć wspomina też o dobrobycie krajów Azji Środkowej w owym czasie. Pisze o perskim zoroastryzmie, o chrześcijaństwie, rozwijającym się głównie w basenie Morza Śródziemnego i o akceptacji tych wierzeń przez cesarza Konstantyna, oraz o tym, jak naraził on przyszłość chrześcijaństwa na Wschodzie.

Potem miały miejsce zmiany klimatyczne, efektem których był głód i wielka fala migracji, w tym najazdy stepowych hord na Persję i Rzym, zwłaszcza zaś wojsk Hunów z Attylą na czele. Upadek Rzymu i sobory Kościoła, w ramach tego Kościoła dysputy religijne. Rola Kościoła Wschodniego i Zachodniego. Rozwój Kościoła Katolickiego, zwłaszcza kosztem judaizmu. Autor przypomina, że misjonarze chrześcijańscy przekonali w 635 roku cesarza chińskiego, by uznał tę religię za jedną z prawomocnych w Chinach.

Autor wyjaśnia fenomen islamu: widzenia i działalność Mahometa, wsparcie przez Żydów jego religii na Bliskim Wschodzie. Czytelnik ma okazję zaznajomić się z rozwojem islamu w świecie: w Azji Środkowej, wśród Ujgurów; rola Bagdadu, miast Mezopotamii. Nastał czas na dobrobyt ludności stepowej, z powodu handlu skórami; tu odnotować należy szczególne miejsce ludów tureckich i chazarskich. Jest też miejsce w tym wówczas intratnym procederze dla Wikingów i Rusów.

Autor nie pomija w swej książce bardzo opłacalnej roli handlu niewolnikami, zwłaszcza na targach, które kwitły w środkowej Europie. Dostarczano niewolników do haremów muzułmańskich przez Rusów i Chazarów, a po konflikcie między tymi nacjami, przez Rusów. Autor zwraca uwagę na to, że liczące się centra handlowe leżały wówczas nie w Europie, ale na Wschodzie, wspomina wyprawy krzyżowe, zdobycie przez europejskich rycerzy Jerozolimy, pisze o działaniach włoskich miast-państw, zwłaszcza zaś konkurujących ze sobą Wenecji, Genui i Pizy.

„Szlak do piekła” to rozdział poświęcony ekspansji Mongołów. Autor uważa, że Mongołowie, mimo morderczych czynów i wzbudzania powszechnego lęku, odnosili sukcesy dzięki znakomitej administracji. Potem następuje opis upadku imperium Czyngis-chana. Epidemie w Średniowieczu i ich skutki, klęski głodu w Chinach, wzrost potęgi islamu i upadek Konstantynopola.

Autor wiele miejsca  poświęca odkryciom geograficznym Magellana, Vasco da Gamy i Kolumba. Te wyprawy zmieniły geopolitykę, zwróciły uwagę świata na przebogatą półkulę zachodnią, na Amerykę, Karaiby  i Afrykę, skąd potem tonami szły na Półwysep Iberyjski ładunki srebra i złota oraz ogromne dostawy niewolników. Przypomina autor również, że efektem zainteresowania Europy nowymi kierunkami była likwidacja poważnej części miejscowej ludności Karaibów i obu Ameryk. Wzrosło ogromnie znaczenie i bogactwo Hiszpanii i Portugalii.

Następnie, książka zawiera opis wzrostu potęgi Anglii w wyniku tzw. rewolucji morskiej i jej „jadowitej wręcz wrogości wobec Hiszpanów”. Autor wspomina również o rodzeniu się potęgi Niderlandów, oraz o zmniejszeniu się znaczenia Włoch i basenu Adriatyku.

Interesujące, jak autor przedstawił mentalność ówczesnych Anglików, zwłaszcza działających w Indiach, funkcjonariuszy Kompanii Wschodnio-Indyjskiej. Dodać do tego należy relacje Anglii i jej amerykańskiej kolonii, czyli czas na uwagi autora o powstaniu USA…

Dalej, wzrost potęgi Rosji i próby jej zdławienia przez Anglię i Francję. Przyczyny i przebieg I wojny światowej, przedstawione przez autora nieco inaczej niż przez innych historyków. Podobnie interesująco wyjaśniona została sprawa napaści III Rzeszy na ZSRR, z którym Niemcy zawarły 23 sierpnia 1939 roku układ o neutralności.

Blisko połowa książki poświęcona została walce państw imperialnych o ropę naftową: począwszy od machinacji traktatowych Brytyjczyków w rozmowach z Persją, poprzez usunięcie w spisku CIA perskiego premiera Mosaddeqa. Bardzo zręcznie zostało w książce przedstawione zastąpienie Anglików w Iranie przez Amerykanów, oraz „przejęcie przez Amerykanów pałeczki na Bliskim Wschodzie”. Amerykanie każdy ruch oceniali jako groźbę przejęcia poszczególnych krajów, przez komunistów, stąd opisy polityki USA w Iraku, Iranie, Afganistanie i wobec Izraela. Polityka ta to „szlak rywalizacji supermocarstw”, czyli USA i ZSRR.

Jest to bardzo ważna książka, która inaczej, niż dotychczas, przedstawia geopolitykę. Jej centrum stanowią głównie inne części świata niż Europa i USA, choć autor prezentuje też zasadnicze błędy i bezpodstawne, „pobożne życzenia”, mocarstw europejskich i Stanów Zjednoczonych.

                                                                                              Jacek Potocki

Peter Frankopan „ Jedwabne szlaki. Nowa historia świata.” Tłum. Piotr Tarczyński i Szymon Żuchowski. Wydawnictwo „WAB”, Warszawa 2018, str.703

W wydaniu nr 228, listopad 2020, ISSN 2300-6692 również

  1. DECYDENT POLIGLOTA

    Biznes po niemiecku
  2. REWOLUCJA MUSI TRWAĆ

    Wiadome i niewiadome
  3. FILOZOFIA I DYPLOMACJA

    W polityce nie ma sentymentów
  4. POEZJA DECYDENTA

    Raz pewien mały trzmiel
  5. RELIGIE DECYDENTA

    Prymas Tysiąclecia
  6. BIBLIOTEKA DECYDENTA

    Tajemnicza Japonka
  7. LEKTURY DECYDENTA

    Tyrmand nie tyle zły, ile egotyk
  8. 15 SIERPNIA I 1 LISTOPADA

    Polsko-francuskie powiązania
  9. BIDEN - TRUMP

    306 do 232
  10. DECYDENT SNOBUJĄCY

    Tyskie węglem warzone
  11. EWOLUCJA MORALNOŚCI

    Ku czemu prowadzi ta droga?
  12. KRYMINAŁ DECYDENTA

    Gangsterzy i policjanci
  13. DECYDENT PIŁKARSKI

    Biały, niebieski, czerwony, żółty
  14. GEOPOLITYKA DECYDENTA

    Historia inna niż wszystkie
  15. EWOLUCJA MORALNOŚCI

    Jaka szkoda
  16. ŻYCZENIA OD DECYDENTÓW

    Józek, trzymaj się!
  17. WIATR OD MORZA

    Ach, te wulgaryzmy
  18. BIBLIOTEKA DECYDENTA

    Czy to koniec świata?
  19. CO SIĘ W GŁOWIE MIEŚCI

    Honorowe wyjście
  20. LEKTURY DECYDENTA

    Herodot wiecznie żywy
  21. AMERYKA, AMERYKA

    Winnetou czy Old Shatterhand
  22. PEACE ONE DAY

    Raport ze świata
  23. HORROR DECYDENTA

    Epidemia innego wirusa
  24. OPOWIADANIE

    Czerwona Obróżka i zielone ludki
  25. POEZJA DECYDENTA

    Do zwierzęcia, z którego zrobiono moją torebkę
  26. WIATR OD MORZA

    Ciemnogrodzka prokreacja
  27. PODRÓŻE DECYDENTA

    Pojechałem na wycieczkę