Jest sprawą bezdyskusyjną, że informowanie społeczeństwa o integracji z Unią Europejską stanowi wielkie wyzwanie. Badania dowodzą, że poparcie dla członkostwa ma w dużej mierze podłoże emocjonalne, a nie racjonalne i opiera się na niezbyt dużej wiedzy i małym zrozumieniu, co ze sobą niesie ten proces i jakie będą jego konsekwencje. Trudno jest wyjaśnić obywatelom skomplikowane i często niewdzięczne problemy Unii Europejskiej w sposób klarowny i jednolity.

Informacja o środowisku przedziera się do społeczeństwa z dużym trudem. Często skomplikowany język informacji utrudnia jej odbiór i zrozumienie. Suche fakty przemawiają do wąskiego grona odbiorców, przeważnie do specjalistów. I choć wszyscy rozumieją potrzebę ochrony środowiska, zwłaszcza w odniesieniu do otaczających nas warunków naturalnych oraz zachowania przyrody dla przyszłych pokoleń, to jednak w zderzeniu z innymi powszednimi problemami, te sprawy schodzą na drugi plan.

Jednym z najważniejszych czynników wpływających na świadomość społeczeństwa jest oddziaływanie środków masowego przekazu. Ponad połowa Polaków przyznaje, że obecnie dużo mówi się w mediach o problemach ochrony środowiska. Najczęściej wskazywanym środkiem przekazu jest telewizja, następnie radio, prasa codzienna, czasopisma i prasa lokalna. Ale sama bierna percepcja informacji nie wystarczy i nie zachęci ludzi do zainteresowania się problemami ochrony środowiska. Dokonanie zmian w myśleniu i postępowaniu człowieka nie jest łatwe. Aby zmienić poglądy, należy sukcesywnie kształtować postawy i podnosić świadomość społeczną. Można tego dokonać poprzez czynne włączenie społeczeństwa do procesów decyzyjnych w sprawach ochrony środowiska.

Nowa filozofia rozumienia potrzeb ochrony środowiska, zainspirowana wymogami Unii Europejskiej, spowodowała prawne umocowanie uspołecznienia wszystkich działań związanych z zarządzaniem środowiskiem. Włączenie społeczeństwa w procesy podejmowania decyzji administracyjnych otworzyło etap nowoczesnej, demokratycznej komunikacji społecznej. Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 62, poz.627 z późniejszymi zmianami) zapewnia wszystkim zainteresowanym swobodny dostęp do informacji o środowisku oraz możliwość wypowiedzenia się w przekonaniu, że ich opinie zostaną uwzględnione. Ta nadrzędna racja społeczna stała się kanwą kampanii informacyjnej przygotowanej przez Ministerstwo Środowiska, poświeconej integracji Polski z Unią Europejską.

NADOBRE I NA ZŁE?

Na kilka miesięcy przed referendum europejskim Ministerstwo Środowiska opracowało plan działań promocyjnych, którego podstawowym celem było przygotowanie polskiego społeczeństwa do członkostwa Polski w Unii Europejskiej, do zmian jakie ono przyniesie, zarówno dla kraju, jak i poszczególnych grup społecznych i obywateli.

Aby właściwie spełnić oczekiwania społeczne Biuro Promocji i Informacji zebrało z poszczególnych departamentów informacje na temat konsekwencji wynikających z wdrażania prawa wspólnotowego w ochronie środowiska. Opracowany materiał stał się podstawą do identyfikacji najważniejszych problemów i tematów interesujących ludzi, a następnie do sformułowania przekonujących i rzeczowych argumentów, uzasadniających korzyści z integracji dla polskiego społeczeństwa, samorządów oraz przedsiębiorców.

W ramach kampanii, realizowanej pod hasłem “Czyste środowisko? Naturalnie! Polska w Unii Europejskiej”, opatrzonej specjalnym logo promocyjnym, wydane zostały materiały informacyjne (ulotka, dwie broszury, plakat) na temat m.in. dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku, gospodarki odpadami, środków funduszy europejskich dla ochrony środowiska, gospodarki wodnej, tworzenia europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000 na terenie Polski. Ulotka informacyjna “Pytania do eksperta” zawiera kilka istotnych pytań i zrozumiałych, kompetentnych odpowiedzi. Ze względu na swoją formę – krótką i zwięzłą oraz komunikatywną treść jest przeznaczona dla każdego odbiorcy.

Podstawą polskiej polityki ekologicznej jest zasada polegająca na tym, że problemy ochrony środowiska należy rozwiązywać na możliwie najniższym szczeblu. Słuszność tej zasady potwierdzają fakty: w ostatnim dziesięcioleciu samorządy wybudowały tysiące kilometrów sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, setki oczyszczalni ścieków, stworzono systemy gospodarki odpadami. Na samorządach – przede wszystkim gminnych – spoczywa odpowiedzialność za terminowe wykonanie zobowiązań akcesyjnych.

Samorządom i ich podstawowym obowiązkom jest poświecona broszura informacyjna pt. “Wybrane zadania samorządów terytorialnych w ochronie środowiska w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej”. Omówiono w niej wymagania tych aktów prawnych UE, które realizowane będą przez samorządy, np. przepisy dotyczące dostępu do informacji i udziału społecznego, gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami. Należy oczekiwać, że realizacja przez samorządy programu dostosowawczego przyczyni się do zmniejszenia bezrobocia poprzez powstanie nowych miejsc pracy w nowo tworzonych przedsiębiorstwach komunalnych i spółkach prywatnych zajmujących się ochroną środowiska. Zwiększy się standard życia przeciętnego człowieka w związku z rozbudową systemów kanalizacyjnych, a wprowadzenie norm jakości wody do picia wpłynie korzystnie na jakość życia i stan zdrowia mieszkańców.

Broszura dla przedsiębiorców pt. “Wybrane zadania przedsiębiorców w ochronie środowiska w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej” wskazuje najważniejsze zmiany – z punktu widzenia podmiotów gospodarczych – jakich dokonano w polskich przepisach prawa ochrony środowiska oraz na nowe wymagania wobec przedsiębiorstw. Poruszono także problemy związane z finansowaniem inwestycji i ich zmian. Omówiono korzyści wynikające z dostosowania przepisów ochrony środowiska do wymagań Unii Europejskiej, do których m.in. będzie należało: stworzenie rynku na produkcję i usługi w tym obszarze, rozwój infrastruktury – sieci kanalizacyjnej, wodociągowej – dostęp do rynku wspólnotowego. Objęcie obowiązkiem wykonywania ocen oddziaływania na środowisko projektów inwestycji budzących zwykle kontrowersje i konieczność uwzględniania w tym procesie opinii społecznej pozwoli na rozwiązywanie tych konfliktów w fazie projektowania inwestycji.

W ramach kampanii na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska została uruchomiona specjalna podstrona adresowana do przedsiębiorców, samorządów i społeczeństwa, informująca w przystępny i atrakcyjny sposób o zagadnieniach ochrony środowiska w kontekście integracji z Unią Europejską. Są tam dostępne wszystkie materiały informacyjne wydane w ramach kampanii (www.mos.gov.pl ).

Być może po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej – dla niektórych nieprzekonanych – świat ochrony środowiska wyda się bardziej skomplikowany, a procedury bardziej czasochłonne. Niewątpliwe jest jednak to, że jakość życia mieszkańców i jakość środowiska poprawią się, zwłaszcza przez zwiększenie roli społeczeństwa w podejmowaniu decyzji. A przed stworzeniem społeczeństwu możliwości takiego udziału, trzeba przekazywać informacje, które pozwolą każdemu kształtować swój punkt widzenia (www.cios.gov.pl).