Takie podejście nie dziwi, gdyż w czasach PRL-u nie było prywatnych przedsiębiorców na dzisiejszą skalę – rozwój skutecznie uniemożliwiała komunistyczna doktryna gospodarcza. A przedwojenni właściciele albo już nie żyją, albo wyemigrowali, a ich spadkobiercy urządzili się poza granicami kraju.

************

Miłość do nauki i do kobiety – 7.07

Podtytuł tej książki „Historia pewnej miłości”, wydanej w chętnie czytanej serii „Biografie Sławnych Ludzi” jest zdecydowanie na wyrost. Właściwie jest to opowieść o fascynacji pewnej studentki osobowością i postacią najwybitniejszego filozofa niemieckiego XX w., Martina Heideggera. Chociaż filozof miał na swoim koncie wiele miłostek akurat stosunki między Hannah Arendt i Martinem Heideggerem trudno nazwać miłością o podłożu fizycznym. W książce ten element nie tylko, że nie jest eksponowany, ale wręcz pomijany. Wspomniana fascynacja wybuchła u młodej, żydowskiej studentki do genialnego filozofa w trakcie jego wykładów na Uniwersytecie we Fryburgu. Pogmatwane były ich wzajemne losy: on potem opowiedział się za narodowymi socjalistami, ona na fali morderczego antysemityzmu musiała opuścić Niemcy. Mieli wprawdzie stały kontakt intelektualny, przez całe życie wymieniali swoje publikacje, odwiedzali się, ale nigdy nie byli w stałym własnym związku.

Właściwie najistotniejszy wątek książki obejmuje pogmatwane losy i dorobek filozofii niemieckiej i światowej XX w. oraz postacie jej twórców: Karla Jaspersa, Maxa Webera, Heberta Marcuse’a, Jeana Paula Sartre’a, czy Alberta Camusa, by wymienić najbardziej znane nazwiska. Na uwagę zasługuje stan nauki niemieckiej w III Rzeszy, zglajchszaltowanie środowiska naukowego w tych czasach, rugowanie z uniwersyteckich katedr profesorów żydowskiego pochodzenia, którzy mogli uratować nie tylko swoją karierę, ale życie jedynie poprzez emigrację, zwykle do USA. Sporo miejsca w książce poświecono naukowcom żydowskim, nierzadko sympatyzującym z ruchem syjonistycznym.

Czytelnik dozna wspaniałych przeżyć intelektualnych, poznając treść dyskusji ontologicznych między filozofami, ich epokowe dzieła i ich dalekie od rzeczywistości życie.

Bohater książki, profesor Martin Heidegger, z powodu niechlubnej działalności w okresie hitlerowskim, został poddany procesowi denazyfikacji. Ciekawe są argumenty, jakie po wojnie przedstawiał na swoją obronę, by zachować profesorską emeryturę, a w efekcie – dobre imię. W tym procesie, z uwagi na jego niekwestionowaną pozycję w światowej filozofii, świadczyli na jego korzyść niejednokrotnie ci, których w swoim czasie prześladował. Jego nagle rozwinięty za Hitlera antysemityzm, wybaczyła mu nawet wierna po grób Hannah Arendt.

Jest to intelektualnie inspirująca książka o nauce i życiu.

Jacek Potocki

Antonia Grunenberg, „Hannah Arendt i Martin Heidegger. Historia pewnej miłości”. Tłum. Jadwiga Wolska-Stefanowicz, Bogdan Baran. „Państwowy Instytut Wydawniczy”, Warszawa 2013