Celem autora jest przybliżenie szerokiej publiczności wiedzy o zwyczajach godowych ptaków. Na co dzień jest to wiedza skierowana do wąskiej grupy fachowców; obejmuje ona m.in. wpływ pasożytów na dobór naturalny i płciowy, ubarwienie i ozdoby samców,  dzięki którym samice ich wybierają, gdyż ubarwione samce bardzie się samicom podobają. Przy okazji autor omawia sprawę lęgu ptaków i rolę obu płci.

Samce ptaków są monogamiczne i poligamiczne. Te ostatnie mają najbardziej rozwinięte ozdoby, ale nie zajmują się potomstwem. Ubarwienie i ozdoby samców mówią samicy, że dany samiec daje sobie radę zarówno z pasożytami jak i z drapieżnikami i może być dla niej odpowiednim partnerem.

Autor omawia poszczególne gatunki ptaków. Innym kryterium powodzenia samca może być samodzielnie zbudowane gniazdo lub przez niego zajęte. Niektóre samce budują bardzo wspaniałe gniazda. Generalnie, w tym wszystkim chodzi o to, by przekazać najlepsze geny następnym pokoleniom i nad tym czuwa samica. W tym momencie autor rozprawia się z pasożytami i przytacza badania różnych ośrodków o wpływie anatomicznej budowy samców, zarówno poligamicznych jak i monogamicznych, na potomstwo. Omawia też miejsca ptasiej kopulacji. Pisze o niektórych związkach ptaków z gadami.

Ptaki, jak powszechnie występuje w przyrodzie, chwalą się swoją kondycją fizyczną i jakością swego terytorium. Samce mają być odporne na choroby i na pasożyty, silne i zdrowe, zaradne, waleczne, sprytne i czujne. Samce też powinny śpiewać i tańczyć, co czyni je bardziej atrakcyjnymi. Zdarza się, że ptak mniej atrakcyjny jest obok tego bardziej atrakcyjnego, gdyż wówczas może on skorzystać z walorów „kumpla”.

Autor koncentruje swe uwagi na poszczególnych gatunkach, głównie na ptakach egzotycznych. Pisze też o małych ptakach, udających samice. Ważne są zdolności łowieckie samców. Jeśli ich samiec nie ma, samica ptasia może go ukarać np. zdradą. Autor pisze o tym problemie u krogulców. Pisze wiele o śpiewie samców, o jego przyczynach, o rodzajach. A podstawowa przyczyna śpiewu polega na ostrzeżeniu rywali, że terytorium zostało zajęte oraz na zwróceniu na siebie uwagi samic. Nierzadko umiejętności wokalne rozwijają się wraz z wiekiem.

Po zakończeniu części ogólnej, autor omawia różne gatunki  ptaków, zarówno polskich jak i egzotycznych. Pisze, że większość samców to bigamiści, pisze też o tym, jak się zawiązują ptasie pary.

Jest to wyjątkowa książka. A dotyczy tego, co jest wokół nas, choć tajemnic tego nie znamy i dopiero Andrzej Kruszewicz je nam przybliża, wraz z przepięknymi, kolorowymi zdjęciami ptaków.

Jacek Potocki

Andrzej Kruszewicz, „Tajemnice ptasiej alkowy”. Wydawnictwo „Editio”, Gliwice 2021, s. 243