Etapy masakry Indian. Masakra przybierała różne formy i miała miejsce od samego początku obecności białych kolonistów na amerykańskiej ziemi: były np. to akty zbiorowego trucia Indian w trakcie uczt na cześć zawartych z białymi umów gruntowych. W późniejszych czasach były to przypadki mordowania poszczególnych Indian.

Autor przypomina swoistą genezę popularnego dzisiaj amerykańskiego Święta Dziękczynienia. Otóż, w podzięce za udane mordy na tubylcach, koloniści grali w piłkę odciętymi głowami Indian z plemienia Pekotów. Indian przesiedlono później do miast oraz do rezerwatów, gdzie wegetowali z dnia na dzień, oderwani od swego naturalnego środowiska.

Druga część książki jest już o czasach dzisiejszych, ale jeszcze nie obejmuje finału powieści. W tej części czytelnik dowiaduje się, jak żyją dzisiaj Indianie. Po pierwsze, niezbyt otwarcie mają odwagę demonstrować swoją indiańskość w społeczeństwie. Okazuje się, że Amerykanie są skrajnymi rasistami; publiczne demonstrowanie przez Indian, że są Indianami, może być dla nich nawet niebezpieczne. Powoli staczają się do nizin: piją na umór, zażywają narkotyki, zasilają masę bezrobotnych. Większość z nich utrzymuje się z pracy w organizacjach i instytucjach nakierowanych na niesienie pomocy Indianom. Ta część książki jest bardzo przygnębiająca, gdyż pokazuje, że w bogatych Stanach pierwotni mieszkańcy Ameryki nie mają zbyt wielkich szans rozwoju.

Wreszcie część ostatnia książki: wielki zjazd plemienny w Oakland, ale zakłócony z powodu grabieży pieniędzy, przeznaczonych na nagrody dla tancerzy indiańskich. Przypadkowe i planowane strzały, śmierć niewinnych ludzi, mieszają się z oznakami solidarności i z chęcią niesienia pomocy poszkodowanym.

Autor zna problem osobiście: sam jest Indianinem z plemienia Czejenów, który ukończył studia w Instytucie Sztuk Indian Amerykańskich (IAIA), a książka była w 2018 roku najpopularniejszym debiutem literackim w USA. Czyli ją czytano… Czy czytano ją dlatego, że temat Indian jest w Ameryce tematem bardzo wstydliwym? Że się o tym problemie raczej milczy?

Trzeba tę książkę przeczytać, by znać od podszewki prawdę o amerykańskich Indianach, która jest inna niż opowieści w książkach Karola Maya.

                                                                                              Jacek Potocki

Tommy Orange. „Nigdzie indziej”. Tłum. Tomasz Tesznar. Wydawnictwo „Zysk i S-ka”. Poznań 2019