7 wrzesień 2018
Powstanie i upadek Jugosławii
Jest to książka o Jugosławii: jak powstawała, jak dawała sobie radę w latach okupacji, realizowanej przez Niemców i Włochów, dlaczego się w końcu rozpadła.
Sporo wzmianek jest o jej bardzo dobrych stosunkach z Polską, o wielkiej sympatii narodów i władz Jugosławii do naszego kraju oraz o pomocy, jakiej Jugosławia udzielała walczącej Polsce.
Tytułowe „tajne raporty”, sporządzone przez agendy rządu londyńskiego znajdują się na końcu książki i potwierdzają tezy bardzo kompetentnych autorów. Książka przypomina też nieco zapomnianą już „Akcję Kontynentalną”, której celem było szerzenie nastrojów proalianckich w krajach okupowanych przez III Rzeszę. Autorzy już na samym początku swych rozważań wyjaśniają przyczyny zainteresowania Jugosławii ze strony Anglików, w tym Winstona Churchilla, który zresztą zamierzał uderzyć na opanowaną przez Niemców Europę właśnie od strony Bałkanów.
Autorzy słusznie twierdzą, że już na etapie tworzenia Jugosławii pojawiły się czynniki, które pod koniec XX wieku doprowadzą do jej rozpadu: chodzi o liczne konflikty etniczne i o walkę z panserbizmem ze strony Słoweńców, Chorwatów i Kosowarów, czyli Albańczyków w Kosowie, oraz Macedończyków, wspieranych zwłaszcza przez Bułgarię. W pewnym momencie do przeciwników utworzenia Jugosławii w ówczesnym kształcie dołączyli Czarnogórcy. Niebagatelną rolę odegrał czynnik religijny: katoliccy Chorwaci i Słoweńcy nie chcieli być w jednym państwie z prawosławną Serbią. Najmniej bojowa była Bośnia i Hercegowina, chociaż tam sytuacja etniczna była najbardziej skomplikowana. Autorzy przypominają problemy z ustaleniem granic Jugosławii i roszczenia terytorialne ze strony Włoch i Austrii, a także akty terroryzmu, zwłaszcza ze strony Macedończyków, popieranych przez Mussoliniego.
Hitler przez długi czas naciskał na Jugosławię, by przystąpiła do Osi Berlin-Rzym-Tokio. Jugosławia w końcu zgodziła się przystąpić, ale na swoich warunkach. Ale i tak Jugosławia dostała się tylko na jakiś czas pod wpływy Rzymu i Berlina; wyrwała się z nich po zamachu stanu w Belgradzie. Wówczas Niemcy i Włochy dokonały inwazji na ten kraj. Autorzy wiele miejsca poświęcają jugosłowiańskiemu ruchowi oporu, a zwłaszcza bardzo skutecznej partyzantce komunistycznej, pod wodzą późniejszego władcy Jugosławii, Josipa Broz-Tity. Piszą też o okrucieństwie okupantów włoskich, stosujących zasadę odpowiedzialności zbiorowej. Trzeba przyznać, że o tej stronie działalności Włochów w II wojnie światowej jest w literaturze niewiele.
Autorzy zwracają uwagę nie tylko na niekwestionowaną pozycję Tity po wojnie, ale i na jego błędy, które „pomogły” w rozpadzie Jugosławii, przede wszystkim zaś na osłabienie władzy państwa federalnego, a wzmocnienie pozycji republik związkowych. Jeśli chodzi o przyczyny wspomnianego rozpadu, to autorzy akcentują przede wszystkim narodowe separatyzmy. Nie wspominają o czynnikach zewnętrznych, zwłaszcza zaś o wojnie NATO przeciwko Serbii „o Kosowo”.
Na polskim rynku wydawniczym nie było dotąd tak szczegółowo i kompetentnie udokumentowanej książki o Jugosławii.
Jacek Potocki
Antoni Giza, Janusz Gmitruk. „Tajne raporty z Jugosławii”. Wyd. „Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza”, Warszawa
WSPÓLNE CZYTANIE
Superpomocnik
Jest to zarówno dzienniczek jak i książka. Już na samym początku autorka podaje 7 kroków, jak go prowadzić, by mieć satysfakcję. więcej...