ARTUR NOWICKI

 MIROSŁAW ZIELIŃSKI

USAID Gemini Project

W pierwszym odcinku autorzy skoncentrowali się na rozszyfrowaniu kilku definicji lobbingu na przykładzie Stanów Zjednoczonych oraz omówili tamtejsze regulacje prawne i ustawodawstwo w tym zakresie. Pokusili się też o przedstawienie wizerunku skutecznego lobbysty i najważniejszych cech jego charakteru. W tym numerze DECYDENTA konkludują m.in., że uprawianie profesjonalnego lobbingu stało się faktem politycznym i gospodarczym.

Amerykańska Liga Lobbystów (ALL) założona w 1979 r. jest stowarzyszeniem oferującym swoje usługi specjalistom zajmującym się współpracą z przedstawicielami władzy publicznej. Wśród członków Ligi są przedstawiciele wiodących firm, stowarzyszeń handlowych, związków zawodowych, agencji rządowych, grup interesu publicznego oraz firm prawniczych i lobbingowych z Waszyngtonu.

Członkostwo w Lidze gwarantuje dostęp do pochodzących z wyboru przedstawicieli władz odpowiedzialnych za tworzenie i wdrażanie polityki państwa, dostarcza informacji o pracach legislacyjnych, ułatwia także nawiązywanie kontaktów w celu rozwoju umiejętności zawodowych wśród swoich członków. Na spotkania Ligi, na których poruszane są takie zagadnienia jak obrona, energetyka, ochrona środowiska, ochrona zdrowia, handel międzynarodowy i polityka podatkowa, zapraszani są kongresmani i przedstawiciele administracji. Niezależnie od tego organizowane są cykliczne konferencje służące wymianie poglądów pomiędzy specjalistami i wykładowcami. Pod egidą ALL działa także Fundacja Edukacyjna, która organizuje spotkania informacyjne dla osób zainteresowanych zawodem lobbysty.

W Amerykańskiej Lidze Lobbystów od momentu jej powstania obowiązują zasady profesjonalnego wykonywania zawodu lobbysty. Warto podkreślić, że opracowano je na długo przed rozpoczęciem toczącej się obecnie debaty o etyce lobbingu. Członkostwo w Lidze było pomocne w kształtowaniu świadomości członków poprzednich kadencji Kongresu w zakresie zrozumienia istoty lobbingu. Liderzy ALL brali czynny udział w debacie parlamentarnej, która doprowadziła do uchwalenia ustawy o jawności działalności lobbingowej – The Lobbying Disclosure Act. Liga przygotowywała oraz wysyłała liczne analizy dotyczące zawartych w ustawie oraz regulaminach Izby Reprezentantów i Senatu zapisów o regułach przyjmowania korzyści materialnych przez pochodzących z wyboru przedstawicieli władzy.

Członkiem Ligi może zostać każdy, kto zawodowo zajmuje się relacjami i współpracą z przedstawicielami władzy w zakresie zagadnień związanych z szeroko pojętymi sprawami publicznymi. Przystępując do Ligi, lobbysta akceptuje przyjęte przez Zgromadzenie Członków ALL z 28 września 1987 r. poniższe „Zasady działalności zawodowej”:

Amerykańska Liga Lobbystów wyraża przekonanie, że skuteczne sprawowanie władzy zależy od możliwie największego udziału rządzonych w tym procesie. Na szczeblu federalnym udział ten przybiera formę reprezentacji każdej grupy społecznej i każdej dziedziny gospodarki wobec władz ustawodawczych i wykonawczych przez lobbystów zawodowych oraz społecznych, będących przedstawicielami różnych dyscyplin.

Ponadto Liga stoi na stanowisku, iż olbrzymia odpowiedzialność ciążąca na zawodowych lobbystach działających w centrum uwagi opinii publicznej, wymaga określenia dodatkowych standardów etycznego zachowania poza tymi, które są powszechnie przyjęte w wolnym społeczeństwie kierującym się zasadami moralnymi.

Liga zatem proponuje poniższe zasady i usilnie zaleca ich przestrzeganie swoim członkom oraz wszystkim podmiotom, które mogą wpływać na podejmowanie decyzji w sprawach publicznych dotyczących całego kraju:

·         Zawodowy lobbysta akceptuje fakt, iż działalność lobbingowa jest możliwa dzięki systemowi władzy przedstawicielskiej i stawiając na pierwszym miejscu interesy pracodawcy lub klienta, będzie jednak ograniczać się w rzecznictwie, mając na względzie ogólny interes publiczny.

·         Zawodowy lobbysta chronić będzie zaufanie, pokładane w nim nie tylko przez pracodawcę lub klienta, ale także wszystkich wybranych i mianowanych przedstawicieli władzy oraz innych lobbystów.

·         Zawodowy lobbysta zawsze będzie posługiwać się dokładną, aktualną i prawdziwą informacją, niezależnie od tego, czy będzie ona przeznaczona dla pracodawcy lub klienta, przedstawicieli władz, mediów czy innych lobbystów i nie zaangażuje się w fałszywe przedstawienie faktów.

·         Zawodowy lobbysta posiadać będzie wiedzę na temat zagadnień polityki państwowej w stopniu pozwalającym rzetelnie przedstawić wszystkie punkty widzenia.

·         Zawodowy lobbysta unikać będzie konfliktu interesów; dotyczy to nie tylko sprzeczności między interesami pracodawcy lub klienta, ale także innych lobbystów, którzy działają w podobnych celach; w sytuacji, gdy konfliktu nie można uniknąć, zawodowy lobbysta poinformuje o zaistniałej sytuacji osoby, których ona dotyczy, dokładnie relacjonując stan faktyczny.

·         Zawodowy lobbysta stosować się będzie do ustaw i rozporządzeń regulujących lobbing, jak również standardów dotyczących postępowania przedstawicieli i pracowników Kongresu oraz władz wykonawczych; zawodowy lobbysta będzie też podejmować wysiłki, aby działać w sposób, który w pozytywnym znaczeniu wykracza poza wymagania oficjalnych aktów i postanowień.

·         Indywidualne zachowania zawodowego lobbysty nie powinny dyskredytować zawodu lobbysty, organów władzy lub poszczególnych lobbystów.

·         Zawodowy lobbysta nie będzie stosować żadnych form dyskryminacji, które są ustawowo określone lub powszechnie uznawane za dyskryminujące.

·         Pierwszoplanowym celem dla zawodowego lobbysty powinno być zwiększenie powszechnego zrozumienia procesu lobbingu; cel ten powinien być realizowany w każdy możliwy sposób – poprzez wystąpienia publiczne, konferencje prasowe, artykuły w publikacjach firmy i innych wydawnictwach oraz codzienne kontakty.

·         Zawodowy lobbysta powinien nie ustawać w wysiłkach w celu podniesienia swoich kwalifikacji wszelkimi dostępnymi środkami, kontynuując formalną edukację, biorąc udział w spotkaniach i seminariach oraz uczestnicząc w grupach zainteresowań tworzonych przez kolegów lobbystów o podobnych zapatrywaniach.

Podsumowanie

Dynamiczny rozwój profesjonalnego lobbingu jest faktem. Scena polityczna – ale także rynek gospodarczy – szczególnie Stanów Zjednoczonych, Kanady, państw Unii Europejskiej czy forum rozmaitych organizacji międzynarodowych – to tradycyjne już miejsce uprawiania nieodzownego tam lobbingu. Zajmują się tym zazwyczaj prawnicy, byli politycy lub dziennikarze. Warsztatowa sprawność w tych właśnie zawodach niewątpliwie ułatwia wykonywanie tego trudnego i subtelnego zajęcia.

Lobbysta powinien nie tylko znać ludzi, ale również tryb działania instytucji politycznych oraz język właściwy dla aparatu legislacyjnego, gdyż ludzie się zmieniają, podczas gdy instytucje pozostają. Choć wszystkie wymienione kwalifikacje są niezbędne, najważniejszą cechą lobbysty powinna być umiejętność analizowania. Znajomość języka właściwego dla tych środowisk i mechanizmów społeczno-politycznych powinna mu pozwolić na dokonywanie właściwych i udokumentowanych interpretacji do poparcia jego wniosków i zaleceń. Ostrożność, takt i dyplomacja idące w parze ze szczególnym wyczuleniem na dynamikę społeczną, wszystkie cechy dobrego specjalisty od przekazu informacji i dobrego sprzedawcy stanowią jedyną gwarancję skuteczności lobbysty.

Znaczenia profesjonalnej obsługi lobbingowej nie sposób przecenić. Tylko profesjonalista jest w stanie prowadzić bieżący monitoring procesów legislacyjno-decyzyjnych, skutkujący zmianami w sferze funkcjonowanie jego klienta. Tylko profesjonalista w porę dostrzeże symptomy zmian w sferze polityczno-gospodarczej i przekaże swojemu klientowi odpowiednio wcześniej swoistą „prognozę politycznej pogody”. Tylko zawodowiec będzie potrafił zneutralizować, a czasem wręcz uniemożliwić sprzeczne z interesem klienta działania konkurencji i innych grup interesów. Tylko rasowy lobbysta opracuje dla swojego klienta strategiczne propozycje korzystnych działań, zdefiniuje kluczowych uczestników danej gry decyzyjnej, określi adresatów planowanej kampanii lobbingowej oraz cele i plan gry. Jeśli istniej zorganizowana grupa, mająca własny partykularny interes i jeśli chce walczyć o jego realizację – musi sięgnąć po lobbing.

Dlaczego potrzebnie są nam lobbyści? Rozwijając wątek, możemy również zapytać: dlaczego powinniśmy zachęcać ludzi interesu do reprezentowania swojej społeczności? Dlaczego należy wysłuchiwać opinii i poglądów tej grupy? Dlaczego umożliwiać społeczności przedsiębiorców formułowanie i wypowiadanie poglądów? Jaką rolę odgrywają lobbyści w polskim systemie prawodawczym? Profesjonalny lobbysta powinien znać odpowiedzi na te pytania i traktować je jako punkt odniesienia.

Oczywiście, możemy udowadniać, że lobbyści nie są nam potrzebni. Tak jak odbywało się to w przeszłości, przepisy prawne mogą być ustanawiane bez ingerencji grup interesów i organizacji przedsiębiorców w proces prawotwórczy. W końcu należy założyć, że dobry prawodawca winien doskonale wiedzieć, jakie przepisy prawne są najlepsze dla jego wyborców. Jeśli nie liczy się z ich potrzebami lub niewłaściwie wykonuje powierzoną mu funkcję, może być pokonany w następnych wyborach.

Sieć powiązań, która w demokratycznym państwie łączy instytucje władzy ze społeczeństwem, jest często określana mianem „społeczeństwa obywatelskiego”. Termin ten bywa różnie definiowany, ale zazwyczaj odnosi się do wszelkich organizacji pozarządowych, w tym grup obywateli, instytucji typu non-for-profit, grup interesu, organizacji charytatywnych, czasem nawet obejmując swoim zasięgiem wolne media.

W państwach o dojrzałej demokracji społeczeństwo obywatelski nie tylko pobudza aktywność obywateli, ale także ułatwia rozpowszechnianie oraz percepcję informacji. Istnienie wolnej prasy i różnych organizacji sprawia, że wiadomości na temat inicjatyw ustawodawczych są w znacznym stopniu dostępne i absorbowane przez opinię publiczną. Z drugiej strony prawdą pozostaje fakt, że nawet w rozwiniętych demokracjach znaczna część obywateli przejawia nikłe zainteresowanie mechanizmami codziennego funkcjonowania parlamentu i rządu. Niezależnie od aktywności samych środowisk społecznych, często reprezentowanych przez lobbystów, do obowiązków demokratycznych władz należy stworzenie takiego porządku prawnego i administracyjnego, który będzie sprzyjał udziałowi członków społeczeństwa w kształtowaniu polityki w państwie.

Władze także są odpowiedzialne za zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji i możliwości bezpośrednich kontaktów z osobami podejmującymi decyzje, co stanowi niezbędny warunek decydujący o właściwym funkcjonowaniu systemu demokratycznego oraz jego trwałości. Powszechny dostęp do informacji i bezpośrednie kontakty z decydentami są szczególnie ważne ze względu na potrzebę zagwarantowania autentycznej reprezentatywności i odpowiedzialności wybranych przedstawicieli społeczeństwa oraz rządu przed wyborcami.

Opracowano na podstawie publikacji
„Sztuka lobbingu w Polsce” oraz materiałów źródłowych
Amerykańskiej Ligi Lobbystów i www.lobby.biz.pl